martes, 9 de agosto de 2016

Estatutos del Hospicio de la Compañía de San Jorge de Chieri




Los Statù dl'Ospissi dla Companìa 'd San Giòrs constituyen el primer documento fechado en lengua piamontesa. Su aparición, el 23 de julio de 1321, o sea un siglo más tarde que los Sermones Subalpinos, a los que ya nos hemos referido anteriormente, se sitúa en la ciudad república de Chieri, en una época en que las comunas del norte y centro de Italia se liberan de la dominación de los señores feudales.

Los Estatutos de San Jorge, además de su importancia histórica, representan, desde el punto de vista lingüístico, un riquísimo testimonio del estado del piamontés del siglo XIV, como asimismo una prueba de que ésta era la lengua utilizada formal y oficialmente en la redacción de textos jurídicos.

Los mencionados estatutos se encuentran en el Archivio Storico del Comune, donde se conserva la documentación de Chieri desde el año 1194: el denominado Libro Rosso (que da cuenta de las relaciones con las comunidades vecinas), un mapa territorial de 1457, el Misal Franciscano del siglo XIV, dibujos de Vittone y Quarini, las ordenanzas municipales a partir de 1328, más de doscientos pergaminos del siglo XII, mapas de los siglos XVIII-XX, actas del período de la ocupación napoleónica, etc.

Resulta asimismo oportuno destacar que en la parte II de los Estatutos de la Compañía de San Jorge, correspondientes al año 1328, aparecen Bertonus Aloa y Michael Aloa, miembros de la familia Aloa a los que Gustavo Mola de Nomaglio hace referencia en el estudio Genealogia e storia Aloa-Alloa.

Véanse a este respecto Statuta et capitula Societatis Santi Georgii seu Populi Chiarensis - Vol I parte II y Los Alloa de Chieri, Casalgrasso y Murello.




Statut de l'Hospiçii de la Compagnia de Saint Geòrç de Cher
23 'd luj dël 1321

« A lo nom del nostr Segnor Yhesu Christ amen. A l’an de la ssoa natività MCCCXXI a la quarta indicion, en saba a XXV dì del meis de loign, en lo pien e general consegl de la compagnia de messer saint Georç de Cher a son de campana e a vox de crior en la chaxa de lo dit comun de Cher al mod uxà e congregà, el fu statuì e ordonà per col consegl e per gle consegler de lo dit consegl e per gle rezior de la dicta compagnia, gle qual adonch li eren en granda quantità e gniun de lor discrepant, fait apres solemn partì, che gly infrascript quatrcent homegn de la ditta compagnia seen e debien esser perpetuarmeint e se debien nominer un hospicii [co] ço è hospicii de la compagnia de sein Georç, i quagl homegn debien e seen entegnù perpetuarmeint consegler a adrit e learmeint la ditta compagnia e i consol e gli homegn de colla compagnia a bona fay no declinand a alcunna voluntà se no a chunna utilità del corp de colla compagnia 

E se el entrevenis, que Dee n'el voglia, que alchuna que ne fus de la ditta compagnia o reirament feis ferir o vulnerer o veraiment "fos" a fer la ditta ferua o verament deis consegl vo favor o se el entrevenis de houre en aint que alchun de la dita compagnia feris o vulneras alchun o alchuign qui no fossen de la ditta compagnia o com vol o veyrament prandes guerra com lor, que gle infrascript quatrcent homegn de la ditta compagnia see entegnù e debien precixament e sença tenor porter e deferir pateysament arme, ço è falchastr, iuwerma o sea spa e maça e braçalgl o sea tavolça, tant quant porterea col o coigl de la ditta compagnia, i quagl haveren o aves la ditta discordia, e tant quant la vindita se feis de la ditta ferua, de fin a tant que col qui avea la discordia, o a chy a serea faita le ditta ferua, o qui ferea la ditta vendita a pas, o se a concordia pervenis con y soy aversari...»

(Da C. Salvioni, Antichi testi dialettali chieresi, an “Miscell. Caix-Canello ”, Firenze 1886; G.P. Clivio, Coj ‘d San Giòrs: a propòsit dël prim document ëd vej piemontèis ch’a sia datàbil e localisàbil, an V Rëscontr Antërnassional dë Studi an sla Lenga e la Literatura Piemontèisa – 1988, At, Alba 1989).

Versión en piamontés moderno por Renata Capello

Statù dl'Ospissi dla Companìa 'd San Giòrs ëd Cher 
23 'd luj dël 1321

Al Nòm ëd nòstr Sëgnor Gesù Crist. Amen. Ant l’ann ëd Soa Natività 1321, ant la quarta indission, an saba dël di ch’a fà 25 dël mèis ëd luj, ant ël pien e general Consèj ëd la Companìa ‘d Sor San Giòrs ëd Chér, a son ëd ciòca e a vos ëd crior ant la ca dla dita Comun-a ‘d Chér al meud dovrà e congregà, a l’é stabilisse e ordinasse da col Consèj e dai Consijé dël dit Consèj e dai Resior ëd la dita Companìa, che adonch a-i ero lì an gran nùmer e gnun ëd lor a l’era an dzacòrdi, fàit apress n’esam ancreus, che ij sotëscrit quatsent òm ëd la dita Companìa a sio e a dëbio esse an manera perpetua e a debio costituisse an «ospissi» e pijé ‘l nòm ëd «Companìa ‘d San Giòrs», che che costi òm a debio e a sio tnù an manera perpetua a dé ‘d bon consèj e an manera s-cëtta a la dita Companìa e ai Cònsoj e a j’òm ëd cola Companìa an bon-a fe’, nen sogetand-se a gnun-a volontà ch’a sia pa për chèich utilità dël còrp (dla bin) ëd cola Companìa. 

E s'a antërvënèissa, che De a veuja pa, che chèich përson-a ch'a fà part ëd dita Companìa, ëd qualsëssia condission o stat ch'a sia, a feriêissa cheidun ëd la dita Companìa o a fèissa ferì o danegé o vreman a fussa chiel a fé la dita ferìa o bele mach a dèissa consèj o a favorièissa o se cheidun ëd fòra a antërbenèissa dnans che cheidun ëd la dita Companìa a ferièssa o a danegèissa, cheidun ch'a fusso nen ëd la dita Companìa, o con col ch'a-j fèissa guèra che ij sotëscrit quatsent òm ëd la dita Companìa a sio tnù e a debio ampressa e sensa speté pijé e porté d'arme, visadì falsastr, giusarma o spèja o massa e brassal o taulassa, tant com a portèissa col o coj ëd la dita Ccompanìa ch'a l'avèisso avù dita dëscòrdia e tant che la vendëtta as fèissa dla dita ofèisa fin-a a cand che col ch'a l'avèissa la dëscòrdia o ch'a l'avèisso faje la dita ofèisa o a fèissa la dita vendëtta, a pas, visadì a concòrdia a vnèissa con ij sò aversari...»   


Sarament

« Vos domini rectores de la compagnia de messer saint Georz e del pòvor de Cher el vostr sarament serà tal: o jurerai al seignt Dee vangere de rezer e mantenir a bonna fai e senza engàn ni dol, le cosse, le persone e le rassoign de la compagnia de tuta vostra possenza e forza, juxta i capitor e gli Statut de la ditta compagnia, e mancant capìtor, o sea statut second le bonne usance aprovai, e capitor ossea consuetuden mancant second le lai romane tant e se denar, o sea ceins o rassoign de colla compagnia perveran a le vostre main, colle tagl cosse salverai, e ferai salver e varder; e cola tal monea e rassoign no lasserai occuper a gnuna persone, nè de colla ferai alcun don, e colla compagnia e 'nreziment lasserai second el mod e la forma de capìtor de cola compagnia.
Sic jurabunt. »


Mi traducción (H.A.)
Juramento

Para vuestras mercedes, señores regidores de la Compañía de San Jorge y del pueblo de Chieri, éste será vuestro juramento: juraréis por los Santos Evangelios de Dios gobernar y mantener en buena fe y sin engaño ni dolo las pertenencias, las personas y las cuentas de la Compañía con vuestro total poder y fuerza, según los capítulos y estatutos de dicha compañía; si faltaren capítulos y estatutos, según los buenos usos consagrados; si faltaren capítulos y costumbre, tan solo según las leyes romanas. Si a vuestras manos llegaren dinero o bienes inmuebles o créditos de la Compañía, salvaguardaréis tales cosas, aseguraréis su conservación y custodia, y no dejaréis usurpar tales dineros y créditos por ninguna persona, como tampoco de ellos haréis donación alguna.Y dejaréis el gobierno de dicha Compañía en los modo y forma establecidos por los capítulos de la misma.
Sic jurabunt



Bibliografía
http://www.gioventurapiemonteisa.net/da-je-statut-ed-lospissi-dla-soceta-d-san-giors-del-popol-ed-cher/
http://digilander.libero.it/dotor43/lettit1.html
https://wikisource.org/wiki/Statut_dla_Compan%C3%ACa_%27d_Sant_Gi%C3%B2rs_a_Cher
G. Mola di Nomaglio, Genealogia e storia XIX Aloa-Alloa [cf. Bucci, p. 4; Manno; BSSS 14, docc. 247, 282; N. Ghietti, Famiglie e personaggi della storia carmagnolese, p. 32] in CB (Caval'd brôns) p. 4, Torino.